Utgreiing av myeloproliferative sjukdomar (MPN)

Utgreiing av myeloproliferative sjukdomar

Ved myeloproliferativ sjukdom (MPN) er det overproduksjon av modne, funksjonelle blodceller og omfattar i hovudsak:

• Polycytemia vera (PV)
• Essensiell trombocytemi (ET)
• Primær myelofibrose (PMF)

Desse sjukdomane fører til auka risiko for trombosar, beinmargsfibrose og akutt leukemi. Drivarmutasjonar i gena for Janus kinase 2 (JAK2), calretikulin (CALR) og trombopoietin reseptor (MPL) aktiverer JAK-STAT-signalvegen og er årsak til desse sjukdomane. Påvising av desse mutasjonane er difor ei viktig del av utgreiinga.

Mutasjonane førekjem med ulik frekvens hos pasientar med MPN. Om lag 98 % av pasientane med polycytemia vera har JAK2-V617-mutasjonen, medan ca. 2 % har ein mutasjon i JAK2 ekson 12. Ved essensiell trombocytemi og primær myelofibrose har ca. 60 % JAK2-V617-mutasjonen, medan 20–25 % har mutasjonar i CALR ekson 9 og under 10 % har mutasjonar i MPL, typisk W515L, W515K eller W515A.

Sjå Nasjonalt handlingsprogram med retningslinjer for diagnostikk, behandling og oppfølging av maligne blodsykdommer for oppdaterte diagnostiske kriterium og ytterlegare fagleg rettleiing.

Tilgjengelege analysepakker ved utgreiing av MPN:

For fastlegar/primærhelsetenesta:

• Polycytemia vera/Myeloproliferativ sykdom, initial utredning
  • Inneber analyse av JAK2-V617F
  • Dersom JAK2-V617F er negativ og det likevel er mistanke om MPN, må pasienten tilvisast hematolog som vil stå for videre utgreiing.

For hematologar/indremedisinarar:

• Essensiell trombocytemi / primær myelofibrose (JAK2-V617F, CALR, MPL)
• Inneber sekvensiell analyse av JAK2-V617, CALR og MPL
  
  • JAK2-V617. (Dersom JAK2-V617F ikkje blir påvist, går en videre til neste genanalyse, CALR)
  • CALR. (Dersom CALR mutasjonar ikkje blir påvist, går en videre til neste analyse, MPL.)
  • MPL-W515K og MPL-W515L

Om dei enkelte analysane:

JAK2-V617F: Analysen er kvantitativ og blir rapportert som allelbyrde (prosentdel JAK2-V617F av den totale mengda JAK2-allel). Resultat > 0,4 % karakteriserer pasienten som JAK2-V617F-positiv. Berre verdiar > 1 % blir vurdert som sikkert klinisk signifikant. Verdiar mellom 0,4–1% bør kontrollerast.

CALR: Kvantitativ PCR (qPCR) som undersøker for dei to vanlegaste genvariantane i CALR som er assosiert med myeloproliferativ sjukdom:

• CALR type 1 (delesjon av 52 basepar)
• CALR type 2 (insersjon av 5 basepar). Metoden detekterer også Type 2-like variantar. Resultata blir rapportert som påvist eller ikkje påvist.

MPL-W515K og W515L: Analysen for MPL-mutasjonane W515K og W515L er kvalitativ. Mutasjonane blir rapportert som påvist ved målt allelbyrde > 1,5 %. Metoden kan i tillegg indikere førekomst av W515A-mutasjonen dersom denne er til stades i høg grad (allelbyrde >>50 %). Ved mistanke om W515A-mutasjonen vil denne stadfestast med sekvensering av MPL-genet. Andre mutasjonar i MPL-genet blir ikkje oppdaga med denne metoden.

JAK2 ekson12-mut: Analysen er kvalitativ, og mutasjonane vil difor bli rapporterte som påvist eller ikkje påvist. Eventuelle mutasjonar blir stadfesta med sekvensering.

Minste restestingsintervall 12 månadar:

Det er vanlegvis ikkje indisert å kontrollera ein påvist mutasjon i desse gena.

Ved normale funn i desse gena er det sjeldan indisert å analysera på nytt før det har gått minst eitt år frå førre prøve, gitt at det framleis er mistanke om myeloproliferativ sjukdom.