Urinsyregikt
Urinsyregikt er ein sjukdom som kjem av opphoping av urinsyrekrystallar i leddvæske med etterfølgjande leddbetennelse. Urinsyregikt i grunnleddet i stortåa er kalla «podagra» eller kaptein Voms sjukdom.
Årsak og utbreiing
Ved urinsyregikt ser ein forhøgd urinsyrenivå i blodet. Årsaka til dette er anten auka produksjon eller nedsett utskiljing av urinsyre i nyrene. Overskot av urinsyre kan bli omdanna til urinsyrekrystallar i leddvæske. Kroppen reagerer vidare på urinsyrekrystallane ved å lage ein betennelsesreaksjon i leddet. Det blir danna flest urinsyrekrystallar i vev med låg temperatur, eller vev som tidlegare har vore utsett for skade. Stortåa sitt grunnledd er eit typisk slikt ledd.
Urinsyregikt er den vanlegaste inflammatoriske leddsjukdommen, og rammar omtrent 1-2 prosent av den vaksne befolkninga. Hos menn over 75 år er delen kring 10 prosent. Sjukdommen har vorte vanlegare dei siste 50 åra. Dette kan komme av auka levealder og endra matvanar. Gen speler også ei viktig rolle ved utvikling av urinsyregikt.
Symptom og sjukdomsteikn
Eit typisk anfall av urinsyregikt gir raskt aukande smerter, raudheit, varmeauke, hevelse og nedsett funksjon i leddet som blir ramma. Anfallet er som oftast verst etter 12-24 timar, men det tek gjerne fleire dagar eller veker før ledda igjen er utan betennelse. Smertene kan starte om natta eller ofte tidleg om morgonen, og finst hyppigast i ledd i underekstremitetar. Ofte blir eit enkelt ledd angripe. Somme vil etter lang tids sjukdom oppleve å få utfellingar av krystall i omliggjande vev, såkalla tofi. Desse utfellingane kjem ofte til syne i vev nær ledda, i senestrukturar og i slimposar.
Utgreiing
Diagnosen blir stilt på bakgrunn av typiske symptom, og gjerne ved påvising av urinsyrekrystallar etter tapping av leddvæske med sprøytenål. Ultralyd kan brukast til å påvise avleiringar, og av og til blir det også nytta ei spesiell CT-undersøking (Dual energy CT) for å avdekkje urinsyreavleiringar.
Under
Auka inntak av alkohol, sukkerhaldig drikke, raudt kjøtt og innmat aukar risikoen for anfall med urinsyregikt. Det same gjer medikament som inneheld salisylsyre, som Albyl-E og vanndrivande medisinar.
Akutte anfall med urinsyregikt vert ofte behandla effektivt med betennelsesdempande medisin i form av NSAIDs (for eksempel Naproxen eller Voltaren). Medisinen Kolkisin kan vere effektivt om ein startar behandling heilt tidleg i anfallet. Prednisolon vert nytta, særleg om ein ikkje toler behandling med NSAIDs. Kortisoninjeksjonar i vonde ledd er aktuelt særleg ved affeksjon av eitt eller få ledd. Dette er ei behandling dei fleste tolererer godt.
Om ein har fleire enn to anfall med urinsyregikt i året, eller om ein har urinsyregikt med tofi, kan det vere aktuelt med førebyggande behandling for å hindre nye anfall. Slik behandling har som mål å redusere urinsyrenivået i blodet. Eksempel på slike medikament er Allopur, Zyloric og Probenecid. Dei første 6-12 månadene etter oppstart av urinsyresenkande behandling kan ein oppleve auka risiko for akutte anfall med urinsyregikt. Ein nyttar derfor ofte Kolkisin som tilleggsbehandling desse månadene.
Etter
Dei fleste som har urinsyregikt kan følgjast av fastlege. Ved sjukdom som er vanskeleg å behandle eller ved hyppige anfall blir ein gjerne tilvist revmatolog for vurdering.
Kontakt
Gamle hovedbygg
Revmatologisk avdeling
Oppmøtestad
3. etasje i Gamle hovedbygg på Haukeland
Gamle hovedbygg
Jonas Lies vei 71
5053 Bergen