Vi tilrår at du alltid nyttar siste versjon av nettlesaren din.
logo Helse Bergen

Polymyalgia revmatika og temporalisarteritt

Polymyalgia revmatika og temporalisarteritt er to revmatiske sjukdommar som liknar kvarandre og som kan vere tilstade samstundes. Polymyalgia er prega av muskelsmerte i skuldrer og bekken-området, medan temporalarteritt kan gje smerter i hovud og tinning.

Ein meiner at PMR og AT er ulike former for den same sjukdommen. AT har mange av dei same symptoma som PMR.
Dei mest typiske kjenneteikn ved polymyalgia revmatika (PMR) er:

  • Verk i begge skuldrer eller begge hofter, eller i både skuldrer og hofter
  • Plagsam kjensle av at heile kroppen er stiv i minst ein time om morgonen
  • Teikn på generell sjukdom der mange kjenner seg trøytt og slapp og har feber
  • Høg blodsenking
  • Rask betring når ein får kortison

Temporalarteritt (AT) er ein betennelse i blodårer i tinningen. Blodårebetennelse (såkalla kjempecelle-arteritt) fins og ofte andre stader i kroppen.

Utgreiing

Korleis utviklar sjukdommane seg?

Utviklinga av sjukdommen skjer gjerne i løpet av veker til månader. Ved polymyalgia revmatika (PMR) har ein typisk smerte og er stiv i skuldrer og/eller hofter, eventuelt og i nakke, overarmar og lår. 

Det å vere stiv i kroppen om morgonen er ein typisk plage. Det kan vere så ille at mange kan ha problem med å komme seg ut av senga, kle på seg og løfte armane over hovudet. Nokre får og lette betennelsar i kne og anklar. Dei fleste føler seg sjuke.

Dei vanlegaste symptoma ved temporalarteritt (AT) er smerte i hovud og i tinning, tyggesmerte og forstyrringar i synet (dobbeltsyn, tåkesyn, skugge i synsfeltet eller forbigåande synstap hos opptil 20%). Omkring 5% kan få eit varig synstap. Nokre kan få betennelse i andre blodårar i hovudet eller armane. Derfor er AT rekna som ein meir alvorlig sjukdom.

Kva skuldast sjukdommane?

Begge er truleg uttrykk for ein betennelse i blodårer.  Årsaka til at denne betennelsen oppstår er ukjent, men ein reknar med at den skuldast at kroppen sitt immunsystem reagerer mot strukturer i eige vev. Slik sjukdom kallar ein autoimmun sjukdom. Ein meiner både ytre faktorar og arvelege faktorar speler ei rolle for utvikling av autoimmun sjukdom.

Korleis stillas diagnosane?

PMR-diagnosen blir i all hovudsak stilt på grunnlag av sjukehistoria og fråvær av andre sjukdommar som kan gi liknande symptom.

Typisk sjukehistorie er:

  • Sjukdomsstart etter 50 år og plager i meir enn 2 veker.
  • Verk/smerte i begge skuldrer eller begge hofter - eller i både skuldrer og hofter
  • Morgonstivleik som varer meir enn 45 minutt
  • Høg senking eller andre teikn på betennelse i kroppen

AT-diagnosen kan bli stilt om tre eller fleire av følgjande kriterium er til stades:

  • Sjukdomsstart etter 50 år.
  • Nyleg oppstått lokalisert hovudverk.(pine)
  • Øm tinningpulsåre ved trykk (berøring) og/eller redusert puls i blodåra.
  • Høg senking.
  • Positiv vevsprøve frå tinningpulsåra (som viser betennelse med spesielle kjempeceller) Vevsprøve frå pulsåra i tinningen er einaste måten å finne ut om ein har blodårebetennelse (AT) på. Prøven blir tatt ved eit lite kirurgisk inngrep i lokalbedøving.

Behandling

Korleis vert sjukdommane behandla?

PMR kan bli tatt hand om av allmennlege, medan AT blir tatt hand om av spesialist på sjukehus. Prednisolon blir brukt ved begge sjukdommane for å dempe betennelsen. Dosen ved AT er ofte høgare enn ved PMR fordi ein vil unngå skade på synet.
Ofte ser ein ein dramatisk forbetring av tilstanden allereie få timer etter start av behandling. 

Prednisolondosen må reduserast gradvis over tid, og det er svært viktig å følgje nedtrappinga som legen sett opp for å unngå alvorlege biverknader. Det er vanleg at behandlinga varer lenger enn 1 år. Nokon treng behandling med låge dosar (5-10 mg) i mange år fordi plagene kjem att kvar gong ein stoppar med medisinen. Det viktig å kontakte lege straks ved aukande hovudverk eller synsvanskar.

Bruk av kortison over lang tid aukar risikoen for å få beinskjørhet . Det er viktig med dagleg tilskot av kalsium og vitamin D (f.eks. Calcigran®). Medisin mot beinskjørhet kan vera naudsynt. Prednisolon kan auke risiko for diabetes og blodsukker skal kontrollerast ved høge dosar.

Oppfølging

Noen fakta

  • PMR/AT oppstår nesten alltid etter fylte 50 år. 
  • Kvinner blir ramma dobbelt så ofte som menn. 
  • Nye tilfelle av PMR oppstår hos ca 50-55/100.000 personer per år (nokon oppgjev høgare tal). AT er noko sjeldnare (ca. 25 per 100.000 per år). Begge sjukdommane vert vanlegare dess eldre ein er, og har og blitt hyppigare dei seinare år. PMR og AT er vanlegare i Skandinavia enn i andre delar av verda. 

Vil du vite meir?

Kontakt

Gamle hovedbygg Revmatologisk avdeling

Kontakt Revmatologisk avdeling

Oppmøtestad

3. etasje i Gamle hovedbygg på Haukeland

Gamle hovedbygg

Jonas Lies vei 71

5053 Bergen

Finn fram

Transport

Reiseutgifter
Som regel gjennomfører du reisa di på eiga hand og søker om å få dekt reiseutgiftene i etterkant.
Les meir om å få dekt ei pasientreise

Planlegging
I utgangspunktet vel du sjølv kva transportmiddel du reiser med til behandling.
Les meir om planlegging av pasientreisa di

Rettar/Rettane dine
Hovedregelen er at pasientreiser bli dekt med ein standardsats per kilometer. Ved behov kan også nødvendige tilleggsutgifter bli dekt.
Les meir om rettane dine ved pasientreiser

Tilrettelagt transport
Helseekspressen
Avdeling for pasientreiser i Helse Bergen ​

​Fleire rutebussar går forbi Haukeland. I tillegg finst direkte arbeidsruter mellom bydelane og sjukehuset.
 
​​​​​​På nettsidene til Skyss.no finn du bussruter med oversikt over stoppestader og tider
 
  • Line 5 og 6 har avgang frå Festplassen
  • Line 12 har avgang frå Bystasjonen
  • Line 16E har avgang frå Xhibition i Småstrandgaten
​Busstoppa rundt Haukeland:

  • Ulriksdal for besøkande til Ulriksdal helsepark og Glasblokkene (line 5, 6, 16E)
  • Haukeland sjukehus Nord for besøkande til Glasblokkene, Kvinneklinikken, Augebygget og Haukeland hotell (line 5, 6, 12 og 16E)
  • Haukeland sjukehus Sør for besøkande til Sentralblokka og andre bygg på Haukelandsområdet (line 5, 6, 12 og 16E)
  • Ibsensgate - arbeidsruter

​Nærmaste stoppestad til Haukeland er bybanestoppet Haukeland sjukehus. Banen stoppar nord for Sentralblokka, like ved Glasblokkene, på Haukelandsområdet. Det tar om lag 5 minutt å gå frå stoppet til sjukehuset. 

Sjå rutetabellar og oversikt over stoppestader på Skyss.no

Sjekk nettsida til Flybussen for meir informasjon om ruter og prisar

 

Parkeringsanlegget på Haukeland er delt inn i ulike område på og i nærleiken av sjukehuset. Vi har dessverre ikkje nok plassar til alle som ønsker å parkere på sjukehuset.

​​​​​​​​Av omsyn til dei som må bruke bil, oppmoder vi derfor dei som kan, til å bruke offent​leg transport​. Det er også mogleg å parkere på Bystasjonen og ta buss/bane det siste stykket opp til Haukeland​. 

​For dei som av ulike årsakar må bruke bil, er det parkeringsplassar på ulike områder på og i nærleiken av sjukehuset.
 

Praktisk informasjon

Du betaler ingen ting når du er innlagt på sengepost ved avdelinga.

For polikliniske undersøkingar blir pasientane belasta med eigenandel. For tida er satsen 375 kr (jamfør poliklinikkforskrifta) og dette beløpet inngår i eigendelstaket. 

I tillegg til eigendelen kan du bli belasta for pasientbetaling (75 kr) for eventuelle bandasjar og bedøving som blir nytta ved undersøkinga/behandlinga. Pasientbetalinga på 75 kr er ikkje omfatta av eigendelsordninga.

Avdelinga tek ikkje imot betaling. Etter behandling vil du motta SMS der du kan velje betaling med Vipps eller faktura. 

Dersom du ikkje møter til tildelt time (eller avbestiller seinare enn 24 timar før avtalt tid) blir du belasta m​​ed 1125 kr (uavhengig om du har frikort eller ikkje.)

Les meir om eigendelar og betaling på sjukehus og poliklinikk på helsenorge.no

Vi ber deg ta med ei oversikt over medikamenta du eventuelt brukar. Resultatet av undersøkinga blir sendt til tilvisande lege og fastlege.

Skal du innleggast på sengepost må du ta med deg toalettsaker, tøy osv. Sjukehuset kan ikkje ta ansvar for verdiar, så vi ber om at ein ikkje tar med seg verdisaker ved innlegging.

Skal du til rehabilitering må du ta med deg treningstøy og badetøy.

​For å bli utredet/behandla ved Revmatologisk avdeling må ein tilvisast av lege. Når avdelinga har mottatt tilvising vil vi innan 10 verkedagar sende brev om ventetid og om det er aktuelt med poliklinisk undersøking eller opphald på sengepost.

Ved nyleg oppståtte akutte leddbetennelsar har poliklinikken tilbod om øyeblikkeleg hjelp.

Tilvisande lege tar då telefonisk kontakt med revmatolog på vakt for tildeling av akutt-time.  

Tilvisingar frå fastlege på nye pasientar blir behandla fortløpande og frist for start av helsehjelp blir gitt etter nasjonale retningslinjer etter kor alvorleg sjukdomen er. Vurderinga blir gjort på grunnlag av opplysingar i tilvisinga frå fastlegen.

Dersom du har fått tildelt time langt fram i tid og meiner at du burde få kortare frist, eller dersom du er blitt dårlegare i ventetida må du kontakte fastlegen din. Fastlegen kan ta kontakt med avdelinga for å føye til nye opplysningar og få framskunda timen.

Du kan følge med på forventa ventetid over kor lang tid dei lavest prioriterte pasientane maksimalt må vente. Gå inn på Helsedirektoratets sider: www.frittsykehusvalg.no.

Når du skal på besøk eller følgje ein pasient på sjukehuset, må du gjere deg kjent med gjeldande rutinar.

​Les meir om besøkstider og -reglar på sjukehuset​

Alle pasientar og besøkande kan bruke gratis trådlaust internett på dei fleste områda på sjukehuset.

Gjest.ihelse.net er eit trådlaust nettverk for besøkande, pasientar og tilsette. Slik koblar du deg til gjestenettet vårt:

  1. Koble deg til det trådlause gjestenettet (gjest.ihelse.net)
  2. Ein nettlesar skal opne seg automatisk. (Om påloggingsvindauget ikkje dukkar opp, forsøk å opne nettlesaren manuelt).​
  3. Trykk "Godta" når du har lest og forstått vilkåra.

Innlogginga skjer automatisk på einingar etter første pålogging, så lenge kontoen er aktiv. Det skal bare være nødvendig å logge seg på éin gong per eining per 31 dagar. 

 
Trøbbel med å kople til trådlaust internett?
Sjukehuset har dessverre dårleg nettverk nokre stader. Du kan derfor ha problem med å få logga deg på nettverket. Vi beklagar dette, og jobbar med å utbetre dette.
 
Har du ein nyare mobiltelefon, og problem med å kople det til trådlaust gjestenett på sjukehuset? Det kan skuldast nettverksinnstillingane på telefonen din. 

I foajeen i Sentralblokka på Haukeland finn du eit apotekutsal for publikum. Dei gjer klar resepten din medan du ventar der.

Apotekutsalet har eit variert varetilbod, og fører dei legemidla sjukehuset nyttar i behandlinga. Dei skaffar også legemiddel som ikkje er marknadsførte i Noreg eller som må produserast spesielt. I tillegg har dei hudpleie- og hygieneartiklar og ernæringsprodukt, samt andre apotekvarer og sjukepleieartiklar.

Dei ansatte ved apoteket gir deg informasjon, råd og rettleiing om legemiddel og legemiddelbruk og kan tilby samtale/rettleiing mellom personale og pasient på eit uforstyrra samtalerom. Dei tilbyr og opplæring i blodsukkermåling og bruk av inhalasjonspreparat.

Apoteket tar også i mot gamle legemiddel til destruksjon.​

Du kan betale med Vipps på apoteket. Du kan derfor mellom anna betale på førehand når du skal hente bestilte medisinar.

Opningstider
Måndag-fredag kl. 08.30-18.00, laurdag kl. 09.00-13.00

Telefon 55 97 53 44
Telefaks 55 29 07 40
bergen@apotekene-vest.no

For meir informasjon - sjå nettsida til Sjukehusapoteka Vest

Som inneliggande pasient vil du få matservering på avdelinga du ligg på. I tillegg kan du og besøkande kjøpe alt frå dagens middag til smårettar, bakevarer og kioskvarer på sjukehuset. I nærmiljøet finst også fleire daglegvarebutikkar.

Les meir om mattilbodet ved sjukehuset

Pasientbiblioteket på Haukeland er til for pasientar og pårørande. Her er utlån av bøker, både tekst- og lydbøker, filmar, musikk og tidsskrift. Biblioteket har også mange aviser til utlån, mellom anna alle lokalavisene i distriktet.
For dei som ikkje kan komme seg til biblioteket, har vi et tilbod med boktraller med eit utval frå biblioteket som blir trilla rundt til avdelingane.

Pasientbiblioteket finn du i foajeen i Sentralblokka på Haukeland. Kom innom for ein prat, lån ei bok eller slå deg ned i salongen med ei avis.