Diagnose
For tidlig fødde barn (prematur)
I Noreg blir omlag 5 prosent av alle barn fødde for tidleg, men i mange land er tala høgare. For tidleg fødde barn blir også kalla premature. Prematur betyr «før moden», det vil seie fødd før veke 37 i svangerskapet. Årsakene til for tidleg fødsel er i stor grad ukjent. Fleire risikofaktorar kan bidra til tilstanden. Dersom du har fødd for tidleg éin gong, har du ein auka risiko for å føde for tidleg i seinare svangerskap.Prematur fødsel
Prematur fødsel medfører risiko for komplikasjonar og skade hos barnet. Risikoen aukar med lågare svangerskapsalder. Det er i dag god behandling av barn som blir fødde prematurt som reduserer risikoen for komplikasjonar og skade.
Eit svangerskap varer vanlegvis mellom 37 og 42 veker. Alle barn fødde før svangerskapsveke 37 blir karakteriserte som premature. Premature blir gjerne delte inn etter varigheit av svangerskapet, og barn som blir fødde før 28 veker blir omtalt som ekstremt prematur, frå 28 til 31 veker som veldig prematur, over 31 veker som moderat prematur og frå 34 til 36 veker som seint prematur. Svangerskapsveker blir også karakterisert som gestasjonsalder (GAV) på barnet ved fødsel.
Ein prematur fødsel kan starte med premature rier eller at «fostervatnet går». Ofte veit ein ikkje årsaka. Tvilling-/fleirlingsvangerskap kan oftare føre til prematur fødsel.
Det kan også vere at fødselen blir prematur fordi han må setjast i gang (eller det må takast keisarsnitt) på grunn av sjukdom hos mor (til dømes svangerskapsforgifting), eller at barnet veks dårleg eller på annan måte viser teikn på sjukdom.
Barn som blir fødde for tidleg, er ikkje fullt utvikla og kan ha behov for ekstra hjelp den første tida. Grada av umodnad, eller kor mykje for tidleg barnet er fødd, er svært avgjerande for det medisinske forløpet. Dei aller mest umodne barna kan trenge intensiv hjelp med livsviktige funksjonar (til dømes pustemaskin og næring direkte i blodet) i lang tid etter fødselen, medan barn som blir fødde berre nokre få veker før tida, kan trenge hjelp til å halde seg varme og ta til seg næring. For tidleg fødde barn må oftare få behandling med fototerapi («lysbehandling») for gulsott enn barn fødd til termin.
Nyføddintensivavdelingar er spesialistar på å vareta og behandle barn som er fødde for tidleg. Der jobbar legar og sjukepleiarar i team for best å kunne ta hand om barnet og familien. Legane har spesialutdanning i nyføddmedisin og mange av sjukepleiarane har vidareutdanning i intensiv-, barne- eller nyføddsjukepleie. I tillegg har avdelingane personale som er utdanna ammerettleiarar, og mange har også personale som er utdanna samspelrettleiarar.
Behandling
Familiesentrert behandling
Når eit nyfødd barn blir innlagt i nyføddintensivavdeling, er det ein heil familie som blir påverka. Nybakte foreldre blir kasta ut i eit ukjent tilvære som dei vanlegvis ikkje har fått tid til å førebu seg på. Nokre foreldre har fått barn som er svært sjuke og kanskje har livstruande tilstandar over lang tid. Avdelinga jobbar for at heile familien skal kjenne seg velkommen. Vi veit at alle nyfødde barn treng å ha foreldra sine hos seg, same kor små og sjuke dei er. Det er gjennom samvær mellom foreldre og barn at grunnlaget for eit godt liv blir skapt.
Det å bli kjent med eit svært for tidleg fødd barn som er kopla til overvakingsutstyr og ulik type utstyr kan vere svært utfordrande, og foreldre treng tid og støtte for å venne seg til ein slik situasjon. Foreldre er velkomne på avdelinga heile døgnet, og vi ønskjer at dei er til stades og gradvis overtek ein større del av omsorg og stell for barnet sitt. Personalet har alltid det medisinske ansvaret for barnet. Foreldre skal ta del i alle viktige avgjerder som gjeld barna deira.
Avhengig av kor tidleg fødd barnet er, vil det kunne trenge alt frå livreddande behandling til at det kan leggjast på mors bryst rett etter fødselen og berre trenge oppfølging når det gjeld ernæring og kroppsvarme. Å leggje barnet på mors bryst etter fødselen er viktig for mor og barn, og blir prioritert så langt det er mogleg. Det gjeld også barn som er veldig for tidleg fødde.
Rettleiing og støtte
Foreldre/føresette kan få tilbod om samtale med psykolog/psykiater og sosionom.
Psykologen/psykiateren gir til dømes rettleiing og støtte omkring meistring av situasjonen når ein har fått eit alvorleg sjukt barn og om samspel med barnet.
Sosionomen kan gi råd og rettleiing om rettar både for foreldra og barnet. Som døme kan nemnast rettar omkring pleiepengar. Alle foreldre som får eit for tidleg fødd barn som blir innlagt i nyføddavdeling kan søkje om pleiepengar.
Komplikasjonar
Komplikasjonar som kjem av for tidleg fødsel er hyppigast hos dei mest umodne barna. Nyføddintensivavdelinga har rutinar for kor hyppig ulike undersøkingar skal gjerast for å oppdage slike komplikasjonar.
Lågt blodsukker
For tidleg fødde barn har auka risiko for å få lågt blodsukker etter fødselen. Etter ein fødsel søkk blodsukkeret til barnet, og det er viktig at barnet får tilskot av næring etter fødselen i form av mjølk i magen eller som intravenøs væske som blir gitt via eit tynt kateter i ei blodåre/vene.
Lysbehandling av gulsott
For tidleg fødde barn må oftare få behandling med fototerapi («lysbehandling») for gulsott enn barn fødd til termin.
Retinopati hos premature – ROP (Retinopathy of prematurity)
Barn fødde før veke 32 blir undersøkte av augelege med tanke på ein netthinnesjukdom som kan ramme premature («retinopathy of prematurity»/ROP). Det er særleg dei aller mest for tidleg fødde som har ein auka risiko for ROP. Når ROP blir tidleg oppdaga, kan han behandlast slik at barnet får eit normalt eller tilnærma normalt syn.
Ultralyd av hjernen hos for tidleg fødde barn
Premature har auka risiko for hjernebløding og andre typar skadar i hjernen. Dei blir undersøkte rutinemessig med ultralyd av hovudet under innlegginga på nyføddintensiv. Vanlegvis er dette skadar vi ikkje kan gjere så mykje med etter at dei er oppstått, men det er viktig å vite om for at foreldre og helsepersonell skal kunne lage ein god plan for vidare oppfølging.
Ultralyd av hjartet
Nokre ekstremt for tidleg fødde barn har det vi kallar ein openståande ductus arteriosus, som må behandlast med medisin eller, i sjeldne tilfelle, med operasjon. Dersom legen høyrer ein bilyd ved lytting på hjartet, eller barnet har andre symptom som kan knytast til hjartet, blir det gjort ekkokardiografi, eller ultralyd av hjartet.
Oppfølging
Helsesjukepleiar og fastlege
Før utreise vil det bli oppretta kontakt med helsesjukepleiar. Helsesjukepleiar og fastlege får skriftleg informasjon om barnet. For barn som har behov for fleire tenester i kommunen kan det vere aktuelt å kalle inn til samarbeidsmøte med fleire faggrupper frå kommunen, til dømes fysioterapeut og fastlege. Foreldre/føresette må gi samtykke til slik kontakt.
Nasjonal fagleg retningslinje for oppfølging av for tidleg fødde barn
Tidleg heimreise
Dette er eit tilbod til barn og foreldre som ønskjer å komme tidleg heim med oppfølging frå avdelinga. Det kan gjelde for barn som er i siste fase av opphaldet som framleis har ernæringsutfordringar og/eller treng litt oksygen. Sjukehuspersonalet kan følgje opp med heimebesøk eller digitale konsultasjonar.
Kontakt
-
Kontakt Nyføddintensiv
Oppmøtestad
Glasblokkene, blokk 7, etasje U2
Glasblokkene
Haukelandsbakken 1
5021 Bergen
Transport
Praktisk informasjon
-
Kontakt Fødeavdelinga
Oppmøtestad
Vi held til i Glasblokkene, blokk 5 og 6
Hovudresepsjonen i 1. etasje i Glasblokkene 5-8 er open alle kvardagar frå
07.00 - 21.00, og frå 08.00 - 21.00 i helg/heilagdagarGlasblokkene
Haukelandsbakken 1
5021 Bergen
Transport
Praktisk informasjon